بسـم الله الرحمن الرحیم

علی (علیه السلام) اولین مفسّر قرآن

 

قال رسول الله (ص) :

اَنَا مَدِینَةُ العِلم وَ عَلِیٌّ بابُها

من شهر علم هستم و علی دروازه آن شهر است

[ پس هرکس بخواهد وارد شهری شود ناچار باید از دروازه آن وارد شود ]

 

نوشتن و گفتن در باره کلمه طیبه بسـم الله

و آیه شریفه بسم الله الرّحمن الرّحیم

کاری بس دشوار ولی شیرین و آرام بخش است .  

دشـوار از این جهـت که هیچ فیلسوف و دانشمند و متفکـر

و متکلمی نتوانسته تفسیر واقعی و پر رمــــز و راز آن را بیـان کند

و امام علی علیه السلام هم فرموده اند :

هرکس ادعای تفسیــــــر کامل کند بسیـــــار دروغ گو است ،

 واضح است که امام علی علیه السلام  ؛

خود داناترینِ مردم در همه علـــوم از جمله علـم تفسیـر می باشند .

 

شرایطی که باید یک مفسّـر قـرآن داشته باشد : 

 

کسی را رسد تا در علــوم قـــرآن

غور و تاْمل کند که دارای ده علــــم باشد:  

                      

 1- عـلـم لغـت 2- عـلـم اشتقاق 3- علم نحـو 4- علم قرائت 5- علم سیـــره ها 

 6- علم حدیث  7- علم اصول فقـه 8- علم معامـلات 9- علم موهبت 10- علم احکام  

                                       

 ( تفسیرادبی عـرفانی جـلــد اول ص 7 )

 

شرایط و ویژگی های مفسر برای تفسیر قرآن

از نظر مرحوم طبرسی صاحب تفسیر شریف مجمع البیان داشتن 15 علم است :

1 - علم لغت شناسی  2- علم نحو 3 -  علم صرف  4- علم اشتقاق

5 - علم معانی 6 - علم بیان 7 - علم بدیع 8 - علم قرائت   9 - علم اصول دین

10 - علم اصول فقه 11 - علم اسباب نزول آیات 12- علم ناسخ و منسوخ 

13 - علم فقه 14 - علم روایاتی که آیات مجمل را روشن میکند  

15 - علــــوم و بینش هـــــای معنـــــوی و درونــــی

که درنتیجه عمــــل به عـلـم و دانش به عامل آن ارزانی میشود .  

 ( ص 13 مجمع الـبیـــان جــلــــد 1)

اولیـن و بزرگترین مفسّـر قرآن : 

 

درمیــان اصحـــاب پیــامبـــــــر(ص) ؛

کسانی که در علم تفسیر سخن گفته اند ؛

چهـــار نفـــر معـــروفنــــــد :  

اول امیرالمؤمنین حضرت امام علی(ع)  

دوم  ابن عبـــاس ،

ســـوم ابن مسعــــــود

و چهارم ابی ابن کعـب،

و به تصدیق خاصه و عامه (شیعه و سنی) آن حضرت ( علی ع )

در کلیه علوم از جمله علم تفسیر از دیگران فـائق تر و برتر و بالاتر

و سرآمد تمام مردم قرون و اعصار می باشند  

چرا که پیامبر(ص) فرموده اند :

من شهـر علـم هستــــم و علی (ع) دروازه آن شهــر است.

ابن عبـــاس گویــــد : ‌‌

علی(ع) علم را از پیامبر(ص) آموخت،   

و پیامبــــــــــر(ص) از خــــــــــــدا،   

پس علم پیغمبـر(ص) ، علــم خـداست،

و علم علی (ع) ، علم پیامبــــــر(ص)،   

و علــم من ، علـــم علی( ع ) است،

و علم من و علم همه اصحـــاب پیامبـــر(ص)

در برابر علم علی(ع) همانند قطره ای است در برابر دریـا.

 وقتی علی (ع) سخن می گوید ؛

گویی از پس پرده غیب، عالم لاریب را می بیند

و با جودت فکر ثابت و اصابت ر‌اْی ثاقب خود

کلمات را می شکافد و بیان می کند .

یک روز جماعتی از اهل تفسیرنزد ابن عباس آمدند

و مشکلات تفسیر را از او پرسیدند

همه را به صواب جواب گفت،

گروهی مقربان و قُـّراء آمدند

و مشکلات قـــرائت را پرسیدند

همه را  به بهترین وجه پاسخ داد،

گروهی دیگر از حلال و حرام پرسیدند

و قومی از مشکلات لغت عـــرب و شعـــر ،

او همه را پاســــخ کامـــــل داد،

یکی از صحابــــه بلنــــد شد،

ســـــــر و روی او را بوسیـــــــــد   و گفت :

قربانت گردم این همه دانش و معـرفـت را از که آموختی؟  

گفت : هرچه از دانش ها دارم همـه را از علی ابن ابیطالب (ع) آموختم 

 

( تفسیرادبی عـرفانی جـلــد اول ص6)

 

نقـــــل شـــــده :

روزی امام علی علیه السلام در مسجد کوفه در خطابه ای فرمودند :

سَـلُـونِی قَبـلَ اَن تَفقِــدُونِی

پیش از آن که مرا از دست بدهید

از من بپرسیــــــــد آن چه را که نمی دانیـــــــــد ؛

که من راه های آسمان ها را می دانم همان گونه که راه های زمینی را ،

[ منظور این که از علــــم نجـــوم و کهکشانها و ماوراء طبیعت بپرسید ]

گویند در میان جمع بیست نفر سئوال کردند و پاسخ های خود را گرفتند ...

اولیـــن نفر :

اولین سوال کننده از گوشه‌ی مسجد کوفه برخاست و پرسید :

یا علی ، به من بگو از اینجا که من ایستاده ام تا عرش خدا چقدر فاصله است ؟

امیرالمومنین فرمود :

اولا فاصله فرش تا عرش ، یک فاصله‌ی مکانی نیست که من به تو بگویم از اینجا تا عرش چقدر فاصله است ؟!

اما اگر یک مومنی خالصانه بگوید لا اله الا الله و این کلمه توحید را بر زبان خود جاری سازد ،

او فاصله فرش تا عرش را پیموده است ، فرش و عرش را به یکدیگر دوخته است .

و بعد در ادامه فرمود :

اگر می خواهی عرش پروردگار رحمان را جستجو کنی ،

بدان قلب یک انسان مومن عرش پروردگار رحمن است‌‌.

اولین سوال کننده جواب سوال خود را گرفت و نشست ....

بیستمین نفر پرسید :

تعـــداد موهــــای سر و صورت من چقدر است !

امام فرمودند اگر من تعداد موهای سر و صورت تو را بگویم

کسی باور نمی کند ( چون اثبات آن کاری بسیـــــار دشوار است )

ولی این را بگویم که آینـــدگان خواهنـــد دید ؛

تو در خانه ات پسری داری که در آینده قاتـــل پسر من (حسین) خواهد بود .

 

توضیــــح :

جرج جرداق دانشمند مسیحی لبنانی که اخیراً فوت کرد ؛

در کتاب " امام علی صوت العدالة الانسانیة " می گوید :

ای شیعیان ، افتخار کنید به چنین پیشوایی . کدام رهبر را در تاریخ بشر سراغ دارید ،

در هر زمینه ای از او پرسیده باشند ، بی درنگ پاسخ داده باشد ؟ ...

ای روزگار ، تو را چه شده است ؟

ای کاش تمام ثروت ها و سرمایه های خود را بسیج می کردی تا در هر قرنی ،

یک علی تحویل جامعه ی بشریت می‌دادی .

کمبود جامعه ی بشری ما ، وجود یک پیشوایی به نام علی بن ابی طالب است .

و در پایان می گوید :

می دانید چرا علی را در محراب عبادت سر شکافتند ؟

علی را از شدت عدالتش کشتند !!!!

و او تنها پیشوای عادل تاریخ بشر است که از شدت عدلش کشته شد نه از شدت ظلمش .

 

توضیــــح بیشتــــــر :

ابن ابی الحدید (عالم سُنی مذهب و جمع آوری کننده سخنان علی علیه السلام )

وقتی به اینجا می رسد ، تاسف می‌خورد . می‌گوید :

ای کاش آن شب در پای خطبه سلونی علی بن ابی طالب (ع)

انسان‌های فهیم و فرهیخته ای حضور می‌داشتند

که سوالات عمیق علمی و حکمی از محضر مولا می پرسیدند

تا پاسخ مولا برای ما آیندگان بماند ولی افسوس ...

بعضی آدم هایی که پای خطبه‌ی سلونی مولا علی نشسته بودند ،

آدم های عوام ِ کم سوادی بودند که سوالات شان از این نوع بود که چنین سوالاتی می کردند !!